Er is veel te doen over de samenstellingsverklaring. Sommigen beweren dat de samenstellingsverklaring nutteloos en onduidelijk is en dat deze geen enkele zekerheid geeft. Anderen zijn van mening dat de samenstellingsverklaring wel degelijk waarde heeft voor de gebruikers van jaarrekeningen. Wat mij betreft hoog tijd om eens de achtergronden van de samenstellingsverklaring onder de loep te nemen en vast te stellen wat nu toch de waarde is van de samenstellingsverklaring.
Theoretische achtergrond
Op alle opdrachten van accountants zijn de zogeheten controlestandaarden van toepassing. De controlestandaarden worden grofweg onderverdeeld in opdrachten waarbij zekerheid wordt verstrekt en opdrachten die verwant zijn aan assurance opdrachten waarbij geen zekerheid wordt verstrekt. Een opdracht voor het samenstellen van financiële informatie wordt gerekend tot opdracht waarbij geen zekerheid wordt verstrekt. In de samenstellingsverklaring wordt dit weergegeven met de tekst: “Op basis van de ons verstrekte gegevens hebben wij de jaarrekening samengesteld onder toepassing van de grondslagen voor financiële verslaggeving zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW).”.
Voor de accountant is het doel van een samenstellingspdracht dat hij of zij de financiële informatie van een cliënt verzamelt, verwerkt, rubriceert en samenvat tot een financieel overzicht. Bijvoorbeeld een jaarrekening die voldoet aan de verslaggevingseisen (doorgaans Titel 9 Boek 2 BW en Richtlijnen voor Jaarverslaggeving). Ook al verstrekt de accountant geen zekerheid, kunnen de gebruikers van de jaarrekening wel enige toegevoegde waarde ontlenen aan de betrokkenheid van de accountant. Immers hij of zij is deskundig en een specialist op verslaggevingsgebied. Ook is de accountant op basis van de verordening gedragscode verplicht om dergelijke werkzaamheden te verrichten met professionele deskundigheid, zorgvuldigheid, integriteit en objectiviteit.
Bij het samenstellen van een jaarrekening moet de accountant een globaal beeld krijgen van de activiteiten van de onderneming of organisatie waarover wordt gerapporteerd. Immers de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling dienen hierop aan te sluiten. Ook het verslaggevingsmodel dient aan te sluiten op de activiteiten. Op basis hiervan wordt de financiële verslaggeving inzichtelijk gemaakt voor de gebruiker van de jaarrekening. De accountant moet dus vaststellen of de gebruikte grondslagen gebruikelijk zijn en bijdragen aan een passende jaarrekening, gegeven de onderneming.
De accountant hoeft geen controlewerkzaamheden uit te voeren. Ook hoeft hij de interne organisatie niet te beoordelen of te controleren. Als de accountant echter constateert dat hij onjuiste, onvolledige of onbevredigende informatie ontvangt, dan moet hij juist wel nader onderzoek plegen door bij de leiding van de onderneming of organisatie inlichtingen in te winnen om de betrouwbaarheid en volledigheid van informatie vast te stellen. Ook zal hij dan eventueel interne beheersingsmaatregelen moeten beoordelen of toetsen en moeten wellicht verificatewerkzaamheden worden verricht. Als de accountant dan nog steeds geen bevredigende antwoorden heeft, dan moet deze overwegen om de opdracht terug te geven.
Wat verder nog een rol speelt is de vaststelling door de accountant of de jaarrekening of de opzet ervan toereikend is en of de jaarrekening vrij van afwijkingen van materieel belang lijkt te zijn. Hierbij ligt de aandacht vooral op de juiste hantering van grondslagen en eventuele onvolledige of onjuiste toepassing of vermelding ervan. Als de accountant afwijkingen van materieel belang constateert, dan moet deze overleggen met de cliënt inzake de noodzakelijke aanpassingen. Als de aanpassingen niet worden aangebracht en het financieel overzicht c.q. de jaarrekening niet wordt aangepast en daardoor als misleidend kan worden aangemerkt, dan moet de accountant zijn opdracht teruggeven.
En dus toch enige zekerheid?
Op basis van bovenstaande dus in elk geval de zekerheid dat de jaarrekening voldoet aan de van toepassing zijnde wetgeving en jaarverslaggevingsrichtlijnen en dat de gebruikte waarderings- en resultaatbepalingsgrondslagen gebruikelijk zijn. En bovendien, ook al hoeft de accountant geen controlewerkzaamheden uit te voeren, hij moet zich er wel van overtuigen dat hij juiste, volledige en bevredigende informatie ontvangt. In de praktijk worden daarom wel degelijk werkzaamheden verricht om vast te stellen dat dit ook zo is.
Naar mijn mening zou het verklaringenstelsel dan ook moeten worden aangepast. De samenstellingsverklaring geeft op basis van bovenstaande een lage mate van zekerheid. In die zin ligt het voor de hand om bij de soorten accountantsverklaringen het volgende model te hanteren:
- samenstellingsverklaring = lage mate van zekerheid (toets op opzet van interne beheersing)
- beoordelingsverklaring = gemiddelde mate van zekerheid (toets op opzet en bestaan interne beheersing)
- controleverklaring = hoge mate van zekerheid (>= 95,4%, toets op opzet, bestaan en werking interne beheersing)
Uiteraard mogen samenstellingsverklaringen dan uitsluitend door accountants (zowel AA’s als RA’s) worden afgegeven.
